KWARTAALBLAD VAN DE STICHTING VOEDSELALLERGIE 1/2024 LENNA OMRANI Plantaardig eten in een handomdraai ALLERKIDS Owen (9) genoot toch niet van hagelslag DE DIËTIST Maak de juiste keuzes bij glutenvrij INSECTENBURGERS Kitty Verhoeckx over de allergenen van ‘novel foods’
8 9 ALLERGIE & VOEDING ALLERGIE & VOEDING VRAAG HET DE PSYCHOLOOG Je bent niet de enige Sacha, want met schaamtegevoelens krijgt iedereen zo nu en dan te maken. Schaamte is een onaangename emotie. Je voelt je op dat moment niet prettig en wil het liefst verdwijnen. Toch heeft die schaamte ook een functie. Mensen hebben namelijk van nature de behoefte om ergens bij te horen. Schaamtegevoelens zijn een signaal dat je buiten de heersende groepsnormen en waarden lijkt te vallen. Het werkt dus als een soort antenne, die ongepast gedrag voorkomt in een sociale gelegenheid. In jouw situatie lezen we ook wat de negatieve kanten van schaamtegevoelens en de gevolgen daarvan kunnen zijn. NIET-HELPENDE STRATEGIEËN Om met schaamte om te gaan, ontwikkelen we strategieën. Een helpende strategie is bijvoorbeeld om de schaamtegevoelens even ILLUSTRATIE ISTOCK, STELLALEVI te ervaren, maar ze ook weer snel los te laten. Sommige mensen trekken zich er niks van aan, anderen passen zich aan en anderen lachen er om. Er bestaan ook niet-helpende strategieën. Het komt regelmatig voor dat iemand het juist moeilijk vindt om de schaamtegevoelens los te laten: het gevoel blijft hangen en kan lang blijven overheersen. Het gevolg hiervan is bijvoorbeeld de drang om jezelf aan te passen uit angst voor (gevoelens van) afwijzing. Je wilt anderen niet tot last zijn en je bent bang voor wat anderen van je zullen denken. Vaak speel je dan voor de buitenwereld een rol, terwijl je je werkelijke gevoelens verborgen houdt. Bijvoorbeeld in de sportschool doen alsof het wel goed gaat, terwijl je je eigenlijk heel beroerd voelt en misschien een allergische reactie hebt. De schaamtegevoelens en de bijbehorende angst voor afwijzing zijn op dat moment leidend en kunnen ervoor zorgen dat je eigen veiligheid op de tweede plaats komt te staan. ‘Niets is erger dan tussen onbekenden ineenzakken’ Psycholoog Nadine Vousten geeft advies Sacha* (33): Had ik wel naar huis moeten gaan tijdens mijn allergische reactie? ‘Na het eten van een broodje, vertrok ik naar de sportschool. Terwijl ik op de loopband stond, voelde ik me steeds beroerder worden. Zaten er misschien sporen van noten in het broodje? Ik besloot uit de sportschool te vertrekken, want niets is erger dan midden in zo’n omgeving vol onbekende meekijkers ineen te zakken. Zodra ik me niet lekker voel, wil ik me terugtrekken. Thuis strompelde ik over de drempel en riep mijn huisgenoten om hulp. Het duurde een uur voordat ik weer een beetje bij mijn positieven kwam. Achteraf twijfel ik of naar huis gaan verstandig was, wat denk jij?’ GEDACHTEFOUTEN De manier waarop je met iets omgaat, komt voort uit de gedachtes die je hebt. Oftewel, gedachtes bepalen je gedrag en spelen dus ook een grote rol bij de strategieën die je jezelf hebt aangeleerd. Als je een niet-helpende strategie hebt ontwikkeld, zul je actief aan de slag moeten gaan met je gedachtes. Een goede eerste stap is om te onderzoeken welke gedachtefouten je maakt. Gedachtefouten zijn manieren van denken waardoor je angst/ schaamte blijft bestaan. Een geruststelling is wel: iedereen maakt gedachtefouten. Door ze bij jezelf te herkennen, kun je inzicht krijgen in je gedrag en gevoelens. Hieronder lees je een aantal veelvoorkomende gedachtefouten met een voorbeeld van een gedachte die je in bovenstaande situatie zou kunnen hebben: Rampspoeddenken: je gaat van het ergste uit. Voorbeeld: als ik in de sportschool in elkaar zak, dan zullen ze me vanaf nu altijd zien als dat allergische meisje. Gedachten lezen: je denkt te weten wat iedereen denkt. Voorbeeld: als mensen zien dat het niet goed gaat met mij, dan vinden ze mij raar. Vuilnisbak etiket: je plakt onaardige etiketten op jezelf. Voorbeeld: ik ben echt zwak als ik nu om hulp vraag. Wat ben ik dom dat ik dat broodje heb gegeten. Moeten en zou moeten: je voldoet niet aan je eigen verwachtingen. Voorbeeld: ik moet sterk zijn. Ik moet zelfstandig zijn en zelf naar huis gaan. DE GEDACHTE UITDAGEN Als je erachter bent welke gedachtefouten je bij jezelf herkent, kan het zinvol zijn om voorbeeldsituaties op te schrijven waarbij deze gedachtefouten voorkomen. Vervolgens kan je een oefening doen waarbij je de gedachtes probeert uit te dagen. Vragen die je jezelf kan stellen zijn bijvoorbeeld: is dat wel zo? Hoe weet ik dat? Ben ik zeker dat dit echt gaat gebeuren? Maakt het uit wat anderen denken? Stel dat het zo is, hoe erg is dat? Is dit het einde van de wereld? Kan ik alles perfect doen? Wat ook kan helpen is om je voor te stellen hoe iemand anders, zoals je ouders of beste vriend/vriendin, naar deze situatie zou kijken. Wat zou …. hiervan vinden? Het kan fijn zijn om hier met iemand uit je omgeving over in gesprek te gaan, vooral als het lastig is om deze vragen zelf te beantwoorden. Een belangrijke volgende stap is om de gedachtefout om te zetten in een helpende gedachte. Dus in plaats van denken: ‘ik ben zwak als ik nu om hulp vraag’, denken: ‘gelukkig zijn er andere mensen die mij kunnen helpen als mijn veiligheid in gevaar is’. Of: ‘wat anderen over mij denken is nu niet belangrijk’, in plaats van: ‘ze zullen denken dat ik raar ben’. Deze helpende gedachtes kunnen ervoor zorgen dat de schaamtegevoelens het in het vervolg niet winnen van jouw veiligheid. « Bron: Kind en adolescent praktijkreeks - Denken + doen = durven, door Susan M. Bögels *Echte naam is bij de redactie bekend. Nadine Vousten is psycholoog bij de Koninklijke Auris Groep én heeft zelf een ernstige allergie voor ei, soja, noten, basilicum en verschillende fruitsoorten. Ook een vraag voor haar? Mail naar redactie@voedselallergie.nl ‘Zet je denkfouten om in helpende gedachten’
10 ALLERGIE & VOEDING 11 ALLERGIE & VOEDING DE DIËTIST Wist je dat een Amerikaanse studie uit 2017 laat zien dat het volgen van een glutenvrij dieet slecht kan zijn voor je gezondheid als er geen sprake is van een medische aandoening zoals coeliakie of tarwe-allergie? Dat komt onder meer doordat je met dit dieet vaker minder volkoren granen, vitamines en mineralen binnenkrijgt en juist meer vet en suikers. Daarom is het belangrijk om te weten welke keuzes je moet maken in de supermarkt, of je nu gluten mijdt vanwege een bewezen allergie/coeliakie of vanwege de mogelijke gezondheidsvoordelen. GLUTENVRIJ OF TARWEVRIJ Een tarwevrij dieet is niet hetzelfde is als een glutenvrij dieet. Mensen met coeliakie moeten een glutenvrij dieet volgen en hierbij moeten alle gluten-houdende granen worden vermeden. Dit zijn (khorasan) tarwe, spelt, rogge, gerst en alle producten die hiervan gemaakt worden, zoals brood, pasta en koekjes. Gewone haver moet ook worden vermeden. Want al is haver van Houd de voedingsstoffen in de gaten Een beter humeur, een mooiere huid, verlichting van darmklachten én van allergieën: als je sommige influencers/bloggers/vloggers moet geloven kun je gluten het beste vermijden. Dat moet natuurlijk wel als je coeliakie of een tarwe-allergie hebt, maar pas ook dan op: er bestaat een risico dat je daardoor meer ongezonde voedingsmiddelen binnenkrijgt. nature glutenvrij, het is vaak wel besmet met gluten uit andere granen tijdens teelt of verwerking. Haver met een officieel gecertificeerd glutenvrij logo kan wel gebruikt worden. Mensen met een tarwe-allergie moeten (khorasan)tarwe en spelt vermijden en alle voedingsmiddelen die hiervan gemaakt zijn. Vaak blijkt uit allergieonderzoek dat ze andere (glutenhoudende) granen wel kunnen verdragen. De meeste glutenvrije producten zijn vrij van tarwe, al bevatten sommige glutenvrije producten tarwemeel dat glutenvrij is gemaakt. De meeste mensen met coeliakie kunnen dit tarwemeel goed verdragen, maar bij mensen met een tarwe-allergie kan dit een allergische reactie geven. GEZOND OF NIET? Veel glutenvrije producten zijn niet gezond qua samenstelling. Glutenvrije broden TEKST DAISY LUITEN ILLUSTRATIE ISTOCK » Maak de juiste keuzes als je glutenvrij eet MEDISCHE AANDOENINGEN Er zijn verschillende medische redenen waarom iemand een gluten- of tarwevrij dieet volgt. COELIAKIE Ongeveer 0,5-1% van de Nederlanders heeft coeliakie. Bij deze auto-immuunziekte ziet het immuunsysteem gluten als een gevaar en maakt het lichaam afweerstoffen aan tegen het eigen darmweefsel, wat leidt tot ontstekingsreacties in het slijmvlies van de dunne darm en zorgt voor beschadiging van darmvlokken. Hierdoor wordt het oppervlakte om voedingstoffen op te nemen steeds kleiner. Coeliakie kan uiteenlopende klachten geven zoals gewichtsverlies, groeiachterstand, chronisch diarree, buikpijn, vermoeidheid, obstipatie, bloedarmoede, botontkalking. De behandeling bestaat uit het volgen van een levenslang glutenvrij dieet. TARWE-ALLERGIE Een tarwe-allergie komt gewoonlijk tot uiting op jonge leeftijd, vaak nadat het baby’ tje voor de eerste (paar) keer brood of pap eet. Tarwe-allergie kan milde klachten geven zoals galbulten, maar ook zwaardere klachten als hoesten, zwellingen en overgeven. De meeste kinderen groeien over deze allergie heen. De behandeling bestaat uit een tarwevrij dieet en noodmedicatie. Spelt is qua allergenen nagenoeg identiek aan tarwe en moet ook vermeden worden. In overleg met de (kinder)allergoloog of kinderarts wordt vaak een plan gemaakt voor andere granen, omdat sommige kinderen met tarwe-allergie ook allergisch zijn voor andere granen zoals rogge. Sommige baby’s/jonge kinderen hebben last van tarwe in de vorm van een FPIES- reactie. Hierbij gaat het kindje herhaald en langdurige braken, 1 tot 4 uur na het eten van tarwe. Daarnaast kunnen er klachten als extreme sloomheid, erge bleekheid en diarree ontstaan. OVERIGE AANDOENINGEN Glutensensitiviteit: er zijn ook mensen die geen coeliakie of tarwe-allergie hebben, maar die minder klachten krijgen van bijvoorbeeld hun darmen als ze glutenvrij eten. ‘Veel glutenvrije producten zijn niet gezond’
20 21 ALLERGIE & VOEDING ALLERGIE & VOEDING OVER KOKEN BIETEN-KOMKOMMER SALADE MET GREEN GODDESS-DRESSSING Voor 4 personen als bijgerecht Bereidingstijd: 15 minuten Deze salade is door de combinatie van het paarse van de biet en het groene van de komkommer en dressing een knaller op tafel. De green goddess- dressing zorgt voor een romige toevoeging die door de avocado en alle kruiden toch fris smaakt. Een prachtig, fris bijgerecht. • 500g gekookte rode biet, in plakjes • 1 komkommer, zaadlijsten verwijderd en in plakjes • 2 lente-uitjes, fijngesneden TRAYBAKE MET GROENE ASPERGES, ZOETE AARDAPPEL EN SALSA VERDE Voor 4 personen Bereidingstijd: 45 minuten Deze traybake is een perfecte maaltijd voor door de week. Als alles in de oven staat, kun je opruimen en de salsa verde maken. Varieer gerust met de ingrediënten. Kies een andere groente, gewone aardappel of zelfs vis in plaats van vlees en geniet van een gezonde groene maaltijd! Voor de traybake: • 1 bos groene asperges, harde uiteinden verwijderd • 3 zoete aardappels, geschild en in blokjes • 250 g cherry tomaatjes • 6 runder/varkensworstjes • 2 rode uien, in partjes • 2 tenen knoflook, fijn geplet • 2 eetlepels olijfolie • peper en zout Voor de salsa verde: • 15 g peterselie • sap van een halve citroensap • 2 eetlepels kappertjes • 1 teentje knoflook • 4 eetlepels olijfolie • peper en zout Verwarm de oven voor op 200 graden. Meng de zoete aardappel, groene asperges, tomaatjes, ui, knoflook en worstjes met olijfolie, peper en zout. Verdeel over een bakplaat. Bak de traybake in de voorverwarmde oven gedurende 25-30 minuten. Maak ondertussen de salsa verde. Doe hiervoor de peterselie, teen knoflook, citroensap, kappertjes, olijfolie, peper en zout in een keukenmachine of vijzel en maal tot een saus. Deze hoeft niet helemaal glad te zijn. Verdeel de traybake over 4 borden en lepel de salsa verde eroverheen. Serveer direct. Voor de green goddess-dressing: • 1 avocado • 15 g bieslook • 15 g peterselie • 1 teentje knoflook, fijngesneden • 2 eetlepels citroensap + eetlepel rasp • zout en peper Maak eerst de green goddess-dressing: voeg de avocado, basilicum, munt, peterselie, bieslook, vegan mayonaise, knoflook, citroensap en olijfolie toe in de blender, keukenmachine of beker van de staafmixer. Pureer alles tot een gladde saus. Proef en voeg naar smaak meer citroensap, zout, peper of mayonaise toe om de saus in balans te krijgen. Serveer de biet en komkommer op een grote schaal en maak af met de green goddess saus. Bestrooi de salade met de lente-ui. «
30 31 ALLERGIE & VOEDING ALLERGIE & VOEDING COLUMN GOEIE VRAAG Wat is nu eigenlijk precies een EpiPen? De volledige naam is epinephrine autoinjector en de pen wordt gebruikt om iemand snel een vaste hoeveelheid epinephrine te geven. Epinephrine is beter bekend als adrenaline. Adrenaline is een stofje dat het lichaam zelf maakt. Het komt vrij bij de ‘fight-or-flight’-reactie van je lichaam, wanneer er sprake is van gevaar. Wat doet adrenaline? Adrenaline geeft energie. Daardoor gaat het hart bijvoorbeeld sneller kloppen. Ook worden de bloedvaten nauwer waardoor de bloeddruk stijgt. Verder verwijdt het de luchtwegen. Wanneer gebruik je een EpiPen? Het is belangrijk om de EpiPen te gebruiken bij een levensbedreigende acute allergische reactie, beter bekend als anafylaxie. Anafylaxie kan optreden als iemand allergisch is voor bijvoorbeeld een voedingsmiddel, medicijn of insect. De bloedvaten worden erg wijd bij anafylaxie waardoor je duizelig wordt en het gevoel krijgt dat je flauwvalt. Als dit lang duurt, dan krijgen je organen niet genoeg bloed en zuurstof. Ook kun je benauwd worden. Adrenaline zorgt ervoor dat de bloedvaten snel weer nauwer worden en dat de luchtwegen wijder worden. Het is belangrijk om altijd 112 te bellen als je een EpiPen hebt gezet! Dat is essentieel, omdat het effect van epinephrine 15-20 minuten duurt voordat de werking minder wordt. Daarom is het belangrijk dat ambulancemedewerkers en/of een arts je onderzoeken om te bekijken of verdere behandeling nodig is. Zeg daarom ook altijd dat het om een anafylactische reactie gaat als je belt. Waar komt de vermoeidheid door? Na het zetten van de EpiPen kan je vermoeid zijn. Dat komt door twee redenen. Allereerst zorgt de anafylactische reactie zelf voor vermoeidheid. Daarnaast kun je vermoeid raken door adrenaline je lichaam kortdurend maximaal op ‘aan’ zet. Dit kun je vergelijken met een heftige emotie. Zo kun je ook vermoeid zijn nadat je flink boos of heel verdrietig bent geweest. « Schrijfster Karin Spaink introduceerde al in 1992 de term ‘orenmaffia’ voor hulpverleners die menen dat ziekte tussen de oren zit. Die bijvoorbeeld stellen dat bij allergie sprake is van emotionele blokkades. Nou, dat klopt! Ik moet me inhouden om niet heel erg boos te worden als ik zo’n hulpverlener tref. Wat een onzin! Maar ik erger me nog meer aan voedselterroristen. Mensen die prediken dat ik iets wel/niet moet eten en/of zichzelf zogenaamd aan een (streng) dieet houden, anderen daarmee opzadelen en vervolgens zondigen. Omdat ik daar meer last van heb. Bij de ‘orenmaffia’ lukt het me meestal nog wel om het gesprek af te kappen. Laat ik beginnen met iets positiefs. Dankzij de toegenomen aandacht voor biologisch en glutenvrij eten zijn veel producten makkelijker te krijgen en is er veel meer keuze. Op internet zijn veel recepten te vinden en met enige aanpassingen heb ik voor heel veel zaken een redelijk smakelijke variant gevonden. Mijn topper: sajoer spruitjes. Nooit gedacht dat ik spruitjes lekker zou vinden. Tot zover het positieve. Want wat word ik chagrijnig van de groep mensen die stellen dat zij bijvoorbeeld glutenvrij moeten eten en vervolgens een koekje na afloop van het eten nemen. Sarcastische opmerkingen mijnerzijds volgen dan. Natuurlijk: ik ben gewoon jaloers! Vervelender is dat veel obers en koks voedselovergevoeligheden daardoor niet altijd even serieus nemen. Begrijp me goed: als iemand denkt last te hebben van bepaalde producten en zich beter voelt als hij/zij dat niet eet: vooral doen. Daar wordt je leven waarschijnlijk leuker van. Ook begrijp ik af en toe zondigen. Alleen: je zadelt de kok niet op met een dieet om je er vervolgens niet aan te houden. Dan zeg je niets, geniet je van het eten en zijn de kosten van het zondigen hopelijk te overzien. Of je houdt je aan je dieet. Ook heel storend. Al die valse beloftes die dit soort voedselterroristen vaak doen. ‘Als je zo eet, dan ben je acuut van je artrose, astma, allergieën etc. etc. af. Ja hoor! In mijn wanhoop denk ik: ‘Been there, done that, seen it all before.’ Het werkte niet. Het leverde alleen maar nog meer frustraties op. Al die onzin. Geen koolhydraten, geen suiker. Wat eet je dan? Gelukkig kan ik al die blogs en vlogs negeren, het artikel in de krant overslaan en zelfs mijn televisie schakelt tegenwoordig spontaan over naar een ander net als er zo’n programma op tv is. Nu nog een oplossing vinden voor alle – ongevraagde - maar goedbedoelde raad. Voedselterroristen? Anke Kruiswijk Anke Kruiswijk is getrouwd; ze heeft geen kinderen, werkt niet meer en lijdt en ‘leidt’ aan verschillende chronische ziekten, waaronder veel voedselovergevoeligheden. Desondanks kan ze nog erg genieten van lekker eten. Voel jij je na het zetten van de EpiPen ook altijd zo moe? De redactie van Allergie & Voeding vroeg zich af wat nu de oorzaak van die vermoeidheid is. Arts-onderzoeker Wouter de Weger (Martini Ziekenhuis Groningen) geeft antwoord. Waarom ben je moe na het zetten van de EpiPen? TEKST WOUTER DE WEGER FOTO JAN BUTEIJN
RkJQdWJsaXNoZXIy NzkyMjk=